Pandemia znacznie ograniczyła życie społeczne, towarzyskie i kulturalne osób starszych. Niestety, bardzo wiele osób pozostaje w domu z obawy o swoje zdrowie. Takie osoby nie muszą jednak być skazane na przesiadywanie na kanapie z pilotem w ręce. W domu również – przy odrobinie świadomości i motywacji – można spędzić czas aktywnie i twórczo. Jak to zrobić? O tym w artykule.
Senior w domu, czyli sytuacja osób starszych podczas pandemii
Po przejściu na emeryturę wiele osób ma problem z zagospodarowaniem sobie wolnego czasu. Brak codziennych obowiązków, celów i dążeń szybko prowadzi do poczucia zagubienia. Wyczekiwany długo czas wolny staje się przekleństwem. Z badań przeprowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny pn. Jakości życia osób starszych w Polsce jednoznacznie wynika, że seniorzy spędzają wolny czas biernie – najczęściej przed telewizorem. Epidemia koronawirusa spowodowała, że coraz mniej osób korzysta z oferty kulturalnej, a spotkania towarzyskie i rodzinne są mocno ograniczone. W najtrudniejszej sytuacji są osoby, które – z różnych względów – muszą pozostać w domu. To właśnie tej grupy będzie dotyczyło to opracowanie.
Aktywność i motywacja osób starszych
Osoby po 60. roku życia chcą być aktywne, ale najczęściej nie potrafią zrobić pierwszego kroku ku przełamaniu bierności. Siedzący tryb życia i trudność w zaadoptowaniu się do nowej roli życiowej – emeryta – nierzadko są powodami narastających problemów zdrowotnych. Raport badań pn. Zdrowie i ochrona zdrowia w 2020 r. nie pozostawia w tej kwestii złudzeń. Seniorzy pozostający w domach są także narażeni na psychiczne skutki izolacji. Długotrwały stres, lęk, poczucie osamotnienia prowadzą do apatii, a nawet depresji. Często wiele instytucji zapomina, jak ważne jest aktywizowanie takich osób w domu. Do pobudzenia wszelkiego rodzaju aktywności konieczna jest zatem jest zatem świadomość, motywacja i celowe wsparcie, ponieważ brak aktywizującego zajęcia ma bardzo destrukcyjny wpływ na dobrostan takich osób.
Aktywizacja domowa
Nikt tak nie zadba o Ciebie lepiej niż ty sam – ta przesłanka musi być podstawą wszelkich działań aktywizacyjnych seniorów pozostających w domach. To ważne zdanie niejednokrotnie będzie motywacją w chwilach słabości i rezygnacji, dlatego warto je powtarzać i propagować. Najważniejsze jednak, by dopasować aktywności do swoich możliwości, potrzeb i upodobań. Tylko indywidualnie dobrana forma aktywności pozwoli na rozwój osobisty, ale też korzystnie wpłynie na nastrój i podniesie jakość życia. A propozycji jest mnóstwo, więc każdy znajdzie coś dla siebie.
Gimnastyka
Ruch jest niezbędny do zachowania zdrowia na długie lata, należy zatem wybrać co najmniej jedną formę aktywności fizycznej. Ogromnie ważny jest dobór ćwiczeń do Twoich możliwości i upodobań. Ważne, by wykonywane czynności dostarczały energii (nie obciążały!) i sprawiały przyjemność. Pamiętaj również o regularności – nawet 10 minut dziennie ćwiczeń o umiarkowanym stopniu trudności jest lepsze o ciężkiego treningu raz na jakiś czas. Co więcej, nadmierny okazjonalny wysiłek może nawet niekorzystnie wpłynąć na nasze zdrowie. Jeśli chorujesz przewlekle lub bierzesz leki, zapytaj swojego lekarza pierwszego kontaktu, czy bez przeszkód możesz wykonywać wybrany sport. Z pewnością rozwieje Twoje wątpliwości, a może nawet zaproponuje coś odpowiedniego. W ramach akcji Aktywny Senior w domu przygotowanej przez Ministerstwo Zdrowia powstał film z propozycjami ćwiczeń na każdy dzień. Warto z nich skorzystać na początek.
Trening umysłu
Mózg również potrzebuje stałej stymulacji, dlatego wśród domowych aktywności powinny się znaleźć ćwiczenia pamięciowe. Doskonałą rozrywką i zarazem czynnikiem pobudzającym ukrwienie tego narządu będą wszelkiego rodzaju krzyżówki, łamigłówki, zagadki i rebusy. Nie do przecenienia jest również wpływ układania puzzli oraz gier typu „memory” na koordynację ręka-oko i pamięć krótkotrwałą. Na rynku wiele jest propozycji wydawniczych, warto jednak sięgać po te stworzone z myślą o seniorach. Możesz bezpłatnie pobrać np. publikację Akcja Aktywizacja z serii Super Senior. Jest ona przystosowana zarówno technicznie (odpowiednia czcionka, prosta szata graficzna, format A4), jak i merytorycznie do możliwości i potrzeb osób starszych, a ćwiczenia o różnym stopniu trudności zawsze gwarantują sukces i motywują do dalszej pracy.
Ekspresja twórcza
Malowanie, kolorowanie czy tworzenie rękodzieła mają ogromną moc terapeutyczną. Czynności manualne doskonale wyciszają, uspokajają i wprowadzają w dobry nastrój. Pamiętaj, że liczy się sam proces, nie efekt! Nie skupiaj się zatem na tym, co z tego wyjdzie, czerp przyjemność z samej pracy i przede wszystkim – nie spiesz się! Eksperymentuj z formami, fakturami, kolorami i daj się ponieść wyobraźni. Jeśli nie wiesz jak zacząć – sięgnij po materiały pomocnicze dostępne we wspomnianej wyżej publikacji Akcja Aktywizacja. Tam znajdziesz propozycje prac plastycznych, m.in. mandalę, czyli rysunek na planie koła charakteryzujący się geometryczną precyzją i dużą dokładnością. Kolorowanie lub rysowanie mandali od dawna znane jest ze swoich wyciszających właściwości, więc warto spróbować tej sztuki, aby oderwać się od codzienności.
Gry towarzyskie
Jeśli mieszkasz z rodziną, zachęć bliskich do wspólnego zagrania w szachy lub gry planszowe. To doskonała stymulacja mózgu, ale i sposób na zacieśnienie więzi rodzinnych i integrację pokoleń. Podczas wspólnych rozgrywek nawiązuj dialog, wróć pamięcią do swoich lat dzieciństwa. Opowieści wspomnieniowe z pewnością zainteresują najmłodszych, dla których wspólnie spędzony czas z Tobą będzie miał duże znaczenie dla rozwoju motorycznego, jak i społecznego. Przyniesie to obopólne korzyści: będzie to dla nich nauka poprzez zabawę, a dla Ciebie doskonały trening umysłu i sprawności ręki. Sięgnij więc na półkę z planszówkami wnuków lub poszukaj czegoś z czasów młodości własnych dzieci. W tej materii nic się nie starzeje!
Uprawa roślin
Hodowla domowych roślin staje się obecnie dość popularnym hobby. Codzienna troska, zabiegi pielęgnacyjne, podlewanie, nawożenie – to spory obowiązek, ale i ogromna satysfakcja. Z tej formy aktywności cieszą się szczególnie seniorzy mieszkający samotnie, którzy nierzadko „nawiązują kontakt” ze swoją roślinką. Nie ma nic złego w takim „rozmawianiu” z rośliną, jest to naturalny odruch przywiązania się do efektu swojej pracy. Kontakt z naturą od stuleci słynie z terapeutycznych właściwości, a uprawa – nawet ta skromna, parapetowa – daje duże poczucie sensu, uczy planowania, dbałości a także pogłębiania wiedzy na temat tego, co dana roślina lubi. Efekt w postaci kwiatów czy owoców jest ukoronowaniem pracy. Otocz się więc roślinnością: kup egzotyczny kwiat i obserwuj go, posadź nasionka cytryny w doniczce, hoduj zioła i stosuj je w codziennym menu, a Twój życie stanie się pełniejsze.
Inne formy aktywizacji domowej:
- muzykowanie,
- rozwiązywanie krzyżówek,
- czytanie książek,
- słuchanie audiobooków,
- układanie klocków lego,
- szydełkowanie,
- tworzenie zielnika,
- taniec,
- joga,
- gotowanie,
- pieczenie,
- tworzenie biżuterii,
- majsterkowanie,
- sklejanie modeli.
Podsumowanie
W dobie pandemii coraz więcej osób starszych pozostaje w domu, więc aktywizacja domowa staje się wielkim wyzwaniem dla rodzin, instytucji oraz samych seniorów. Nie muszą oni być jednak skazani na bierne spędzanie czasu przed telewizorem. Poranna gimnastyka, trening umysłu, malowanie, tworzenie dekoracji, uprawa roślin czy zabawy i gry towarzyskie z rodziną – to tylko niektóre z propozycji, jakich warto spróbować. Nie wymagają one wielkich nakładów finansowych i wydają się oczywiste, jednak ich wartość dla dobrostanu i podniesienia zadowolenia z jakości życia jest nie do przecenienia.
Dr Barbara Górnicka-Naszkiewicz – autorka książek aktywizacyjnych dla seniorów, animatorów i terapeutów, propagatorka rozwoju osobistego na emeryturze oraz aktywizacji kobiet po pięćdziesiątce. Jako terapeuta zajęciowy, nauczycielka plastyki, animator kulturalny oraz redaktor i wydawca wielu mediów senioralnych podkreśla ogromne znaczenie zajęć manualnych dla poprawy samopoczucia, zdrowia i dobrostanu seniorów. Stale podejmuje też działania społeczne na rzecz osób starszych, jest inicjatorką wielu akcji i kampanii, m.in. „Podziel się książką seniorem”, „Seniorzy z pasją”, „Bezpiecznie i twórczo w Internecie”, „Hobby 50 plus”. Na swym koncie ma setki artykułów prasowych, blogowych, współpracuje z czołowymi portalami senioralnymi.
