Trudnością we wczesnym wykrywaniu jaskry jest fakt, że choroba ta często objawia się w sposób niecharakterystyczny, przez co objawy są niezauważane lub ignorowane przez pacjenta.
Jaskra to niejednorodna jednostka chorobowa, w której dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego, a w konsekwencji zaburzeń widzenia, ze ślepotą włącznie. Choć większość przypadków jaskry przebiega ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym w oku, nie jest to jedyny mechanizm uszkodzenia nerwu wzrokowego w tej chorobie. W klasyfikacji jaskry wymienia się również przypadki jaskry z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym oraz chorych z tzw. nadciśnieniem ocznym, u których pomimo podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego w oku, jaskra nie występuje. Na szczęście współczesna medycyna dysponuje szeregiem możliwości terapeutycznych, dlatego w każdym przypadku problemów ze wzrokiem, należy udać się do lekarza okulisty.
Objawy jaskry
Trudnością we wczesnym wykrywaniu jaskry jest fakt, że choroba ta często objawia się w sposób niecharakterystyczny, przez co objawy są niezauważane lub ignorowane przez pacjenta. W zależności od rodzaju jaskry, mogą początkowo w ogóle nie występować lub przybrać formę łagodnych bólów gałki ocznej, czy ubytków w polu widzenia. Szczególnie te ostatnie trudno pacjentom samodzielnie dostrzec. Bywa jednak i tak, że objawy jaskry pojawiają się bardzo gwałtownie i wówczas nie da się ich przeoczyć. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku tzw. ostrego ataku jaskry, kiedy pojawia się potężny ból oka, często promieniujący do skroni, czoła lub szczęki, któremu towarzyszy zaczerwienienie oka oraz silny ból głowy. Także ostrość wzroku gwałtownie maleje, a w polu widzenia, wokół źródeł światła rysuje się tęczowa otoczka (tzw. halo). Niejednokrotnie do objawów dołączają się ponadto nudności, wymioty, światłowstręt i łzawienie. Jeśli rozpoznamy u siebie takie objawy, powinniśmy natychmiast zgłosić się do lekarza okulisty, gdyż jest to stan nagły, mogący w bardzo szybkim czasie doprowadzić nawet do utraty wzroku. Wynika on z nagłego zamknięcia się tzw. kąta przesączania i szybkiego narastania ciśnienia w gałce ocznej do wysokich wartości, rzędu 40-80mmHg (prawidłowo <21mmHg).
Lepiej zapobiegać niż leczyć
Biorąc pod uwagę czynniki ryzyka wystąpienia jaskry oraz jej potencjalnie groźne konsekwencje, Polskie Towarzystwo Okulistyczne zaleca wykonywanie badań profilaktycznych w kierunku wczesnego wykrywania tej choroby. Każda osoba, która ukończyła 40r.ż., nawet jeśli nie odczuwa żadnych objawów, powinna raz na dwa lata poddać się specjalistycznym badaniom profilaktycznym, które obejmują: pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, oftalmoskopię (badanie dna oka) oraz badanie pola widzenia. Z kolei osoby, u których występują dodatkowe czynniki ryzyka wystąpienia jaskry: krótkowzroczność powyżej -3.0D, nadwzroczność, migrena, wysokie lub niskie ciśnienie tętnicze krwi, hipercholesterolemia, cukrzyca, otyłość, palenie papierosów, występowanie jaskry w rodzinie, leczenie kortykosteroidami, przebyty zabieg laserowej korekcji rogówki, powinny takie profilaktyczne badania wykonywać raz do roku. Kiedy choroba jest wykryta na wczesnym etapie, do poradzenia sobie z nią wystarcza zwykle stosowanie leków w postaci kropli do oczu.
Leczenie jaskry
Algorytmy postępowania leczniczego w jaskrze są dość skomplikowane i zależą głównie od rodzaju schorzenia, jego przyczyny i zmian stwierdzanych w specjalistycznych badaniach okulistycznych. W doborze terapii warto zaufać swojemu okuliście. Dobrze jest jednak orientować się, jakie możliwości terapeutyczne oferuje współczesna medycyna, bo skorzystać można zarówno z leczenia farmakologicznego (krople do oczu, tabletki), jak i zabiegowego (klasyczna chirurgia, zabiegi laserowe).
Głównym zadaniem leków używanych w jaskrze jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego w dwóch mechanizmach: zmniejszenia produkcji cieczy wodnistej lub zwiększenia jej odpływu drogą naczyniówkowo-twardówkową. W pierwszej kolejności stosowane są zwykle leki w postaci kropli do oczu, należące do 4 grup: analogi prostaglandyn (najsilniejszy potencjał obniżający ciśnienie wewnątrzgałkowe), beta-antagoniści, alfa2-agoniści, inhibitory anhydrazy węglanowej. Zdecydowanie rzadziej używa się leków o działaniu systemowym, podawanych w formie tabletek, czy dożylnie, głównie z uwagi na ich słabsze działanie w jaskrze, a jednocześnie większą liczbę działań niepożądanych.
Ciekawą propozycją leczenia jaskry, czasami nawet jako leczenia pierwszego wyboru, są zabiegi chirurgiczne. Dość prężnie rozwijającą się gałęzią zabiegową w okulistyce jest laseroterapia, obejmująca zabiegi poprawiające, podobnie jak leczenie farmakologiczne, odpływ cieczy wodnistej lub redukujące jej produkcję, a także likwidujące specyficzne problemy, w tym przecinanie zrostów, czy usuwanie cyst.
Ogromny wachlarz możliwych zabiegów niesie ze sobą także tzw. klasyczna chirurgia okulistyczna. Współcześnie, jeśli wykonywane są zabiegi na gałce ocznej, dąży się do minimalizacji inwazyjności tych zabiegów. W klasycznych zabiegach dąży się do usunięcia wszelkich specyficznych problemów wywołujących jaskrę lub podobnie jak w metodach laserowych – niszczy się struktury produkujące ciecz wodnistą, przeprowadza plastykę struktur blokujących jej odpływ lub wytwarza się sztuczne przetoki, stanowiące dodatkowe drogi odpływu.
Jak w każdej chorobie, tak i w jaskrze, podstawą sukcesu terapeutycznego jest wczesne wykrycie choroby. Nie należy się jednak martwić, jeśli usłyszymy diagnozę jaskry, gdyż postęp medycyny spowodował, że dostępnych jest wiele możliwości terapeutycznych, niosących pomoc w tej chorobie.
