Wystąpieniu problemów skórnych u seniorów z nietrzymaniem moczu należy przede wszystkim zapobiegać, a jeśli pojawią się zmiany z podrażnienia lub stan zapalny, trzeba podjąć ich leczenie. Działania te zmniejszają ryzyko rozwoju odleżyn i infekcji.
Problemy skórne u seniorów są częste i różnego typu. Wynikają między innymi z nietrzymania moczu, co może powodować stany zapalne i odleżyny. Notuje się je u obłożnie chorych, osób niedołężnych, poruszających się na wózkach inwalidzkich, z chorobami nowotworowymi czy ze schorzeniami układu moczopłciowego.
Problem medyczny a nie wstydliwa komplikacja
Nietrzymanie moczu to problem powszechny, a częstość jego występowania jest niedoszacowana w statystykach. Wynika to głównie z tego, że to wciąż dla wielu osób temat wstydliwy, ale też nietrzymanie moczu nie jest postrzegane jako problem medyczny. Zarówno opiekunowie, jak i osoby starsze często uważają, że jest to tylko komplikacja, z którą trzeba sobie jakoś radzić, wykorzystując do tego środki stosowane od pokoleń, takie jak zasypki czy wkładki. Ponadto pacjenci nie zawsze wiedzą, do którego lekarza specjalisty mają się zwrócić z nietrzymaniem moczu – urologa, ginekologa czy lekarza rodzinnego, gdyż przyczyn tej nieprawidłowości może być wiele, w tym przebyte porody u kobiet czy osłabienie mięśni związane z wiekiem.
Senior zmagający się z problemami skórnymi wynikłymi z nietrzymania moczu powinien udać się do przynajmniej dwóch specjalistów. Do dermatologa, który będzie zwalczał zapalenie skóry i nadkażenia powstałych ran, a także do ginekologa, urologa bądź ewentualnie lekarza rodzinnego – zadaniem tych specjalistów będzie zdiagnozowanie przyczyny nietrzymania moczu. Wszyscy wymienieni lekarze mogą zapobiec dalszym problemom zdrowotnym i pogłębianiu się zmian na skórze spowodowanych nietrzymaniem moczu oraz nawrotom tych nieprawidłowości. Lekarz rodzinny, z którym seniorzy mają kontakt najczęściej, powinien zwracać uwagę na możliwe przyczyny nietrzymania moczu, ale także i na związane z wiekiem zmiany w samej skórze. Z upływem lat tkanka ta staje się bowiem cieńsza, a przez to bardziej podatna na podrażnienie i uszkodzenie. Osłabieniu ulegają też płaszcz hydrolipidowy skóry oraz jej ochrona odpornościowa.
Profilaktyka priorytetem
Do zmian i zapaleń skórnych u seniorów najczęściej dochodzi w wyniku zaniedbań higienicznych i pielęgnacyjnych. U podstaw rozwoju stanów zapalnych na skórze stoją podrażnienia. Powstają, kiedy mocz lub kał (bo osoby starsze również borykają się z problemem nietrzymania stolca) mają dłuższy kontakt ze skórą lub nie są dokładnie zmyte z jej powierzchni. Przy częstym i długim kontakcie skóry z działającymi drażniąco substancjami zawartymi w wydalinach dochodzi do uszkodzenia bariery naskórkowej. To z kolei sprzyja rozwojowi mikroorganizmów i nadkażeniom ran. Zaniedbania w profilaktyce lub niepodjęcie leczenia mogą doprowadzić do rozwoju dużych nadżerek skórnych i odleżyn oraz poważnych powikłań, takich jak infekcje układu moczowego bądź zakażenie ogólne, skutkujących nieraz koniecznością hospitalizacji seniora.
Preparaty pielęgnacyjne i lecznicze dobierane są w zależności od etapu rozwoju nieprawidłowości skórnych. W początkowym stadium stosuje się środki działające ochronnie, dedykowane delikatnej skórze – pacjenci często używają wtedy produktów barierowych przeznaczonych dla noworodków bądź niemowląt. Kiedy dojdzie do wtórnego zakażenia – najczęściej powodowanego przez drożdżaki – trzeba podawać leki przeciwgrzybicze działające miejscowo i/lub ogólnie. Miejscowo lub ogólnie może być również zastosowany antybiotyk, a w przypadku dużego stanu zapalnego dodatkowo miejscowy preparat sterydowy.
Najważniejsze jest znalezienie przyczyny nietrzymania moczu, gdyż dzięki temu można obrać odpowiednią strategię leczenia i ograniczyć bądź zniwelować ten problem medyczny. Stąd po wyleczeniu nieprawidłowości skórnych wracamy do szukania przyczyny nietrzymania moczu oraz do profilaktyki powstawania podrażnień, czyli do systematycznej pielęgnacji skóry.
ABC pielęgnacji skóry przy nietrzymaniu moczu
W ramach zapobiegania problemom skórnym związanym z nietrzymaniem moczu najistotniejsze jest zachowanie odpowiedniej higieny. Oznacza to konieczność stosowania wkładek czy pieluch z wkładami pochłaniającymi i systematyczne oczyszczanie skóry. Pamiętajmy jednak, że częste stosowanie silnie działających preparatów higienicznych może osłabić barierę ochronną skóry i zwiększyć podatność tej tkanki na infekcje i ryzyko powstania podrażnień. Dlatego ciało przemywamy najlepiej czystą wodą i delikatnymi środkami myjącymi przeznaczonymi dla niemowląt bądź preparatami specjalistycznymi, dedykowanymi osobom z nietrzymaniem moczu.
Po umyciu skóry i jej osuszeniu należy nałożyć warstwę preparatu z dodatkiem substancji zabezpieczających skórę, takich jak tworzący barierę ochronną tlenek cynku czy lanolina, która działa jak emolient, zmiękcza i nawilża skórę oraz zabezpiecza ją przed utratą wilgoci. Preparaty te pełnią przede wszystkim funkcję ochronną, gdyż tworzą tak zwaną „drugą skórę” na powierzchni właściwej tkanki, ale zawarte w nich składniki wykazują dodatkowo lekkie działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Łagodzą dzięki temu podrażnienia, zmniejszają dyskomfort i przyczyniają się do przyspieszenia odbudowy naskórka. Można je nakładać także na skórę przy obrzeżach ran i odleżyn.
Pamiętajmy, że pielęgnacja skóry – jej mycie oraz nakładanie środków działających ochronnie – to czynność prosta, lecz w sytuacji, kiedy pacjent jest obłożnie chory bądź niedołężny, wówczas najprostsze działanie może stanowić problem. Stąd w zapobieganiu problemom skórnym u seniorów borykających się z nietrzymaniem moczu istotną rolę odgrywają opiekunowie osób starszych.
Prof. dr hab. n. med. Joanna Narbutt, kierownik Kliniki Dermatologii, Dermatologii Dziecięcej i Onkologicznej UM w Łodzi.
Artykuł pochodzi z kampanii „W trosce o Seniorów” przygotowanej przez Warsaw Press a której jesteśmy partnerem medialnym. Całość materiałów znajdziecie na www.eksperciozdrowiu.pl
